Yürekten akan hikâyeler

Ümran Avcı - "Büyümenin, hayallerinden yavaşça ancak emin adımlarla vazgeçmek olduğunu öğrendim…"

Hayatın özeti niteliğindeki bu cümleyi İranlı direktör Said Rüstayi’nin ödüllü sineması “Leyla’nın Kardeşleri”nde duymuş, bir kenara not etmiştim. “Çocukken hayal ettiğim gelecek hiç de bu türlü değildi” diyen Leyla’ya ağabeyi bu sözlerle karşılık veriyordu.

Oyuncu Engin Akyürek’in 20 hikayeden oluşan yeni kitabı “Zamansız”, hayal ettiği hayatı yaşayamayanların, vakitle hayal kurmaktan vazgeçenlerin öykülerini anlatıyor. Sıradan insanların, kırık dökük ömürlerine odaklanıyor. Ötekileştirilenleri, dünyaya sığmayan, sığdırılamayanları, tutunamayanları, incinmişleri kıssa ediyor.

Türkiye panoraması

Ankara doğumlu olan Akyürek, öykülerine de yer olarak ekseriyetle başşehri seçmiş. Fakir mahallelere; sobalı, boyası, sıvası dökülmüş, rutubetli meskenlere; vazgeçmiş insanların, çocukların dünyasına kapı aralıyor. Kitabın art kapak yazısında “‘Zamansız’, tam da kimsenin vaktinin olmadığı vakitlere inat karşımızda” diyor… Sevgili Gülten Akın’ın “İlkyaz” şiirinin başındaki “Ah, kimselerin vakti yok / Durup ince şeyleri anlamaya” dizelerine öykünerek… “Zamansız”; ‘ince şeyleri’ düşünebilen, hiç tanımadığı insanlara el uzatabilenlerin ortamızda olduğunu hatırlatıyor.

Bir Türkiye panoramasına tanıklık ediyoruz bir yandan da. “Zargana İsmail” isimli hikayede bir yoksulluk kıssası okuyoruz. “Ankara’nın soğuğu insanı vicdansızca en zayıf yerinden yakalıyor” her zamanki üzere. Eskicilik yaparak geçinen bir baba, oğul ve anneyle tanışıyoruz. Kömür kokulu konutta baba, “Eskici Nizam’ın oğlu tabip olmuş” diyecekleri günün hayaliyle dört tekerlekli ekmek teknesiyle kapı kapı dolaşıyor. Ayakkabısının tabanı yırtık İsmail, bursla üniversiteye gideceği günü bekliyor. Mahalle pazarına akşamları çıkıp topladığı çürük çarık zerzevat meyvelerle akşam sofrası hazırlayan anne, oğluna bir çift ayakkabı almanın hesabını yapıyor…

Hayat insanların yaşına başına bakmamakta çok uzman. “Bir Umut Gizliydi Yağmurun İçinde” öyküsünde savaşta anne babasını kaybeden Halepli çocuk Harun’la tanışıyoruz. Yaşı çocuk, ruhu ihtiyar Harun’un, sığınmacıların doluştuğu bir teknede İngiltere’ye gitme hayali kuran ağabeyinden de oluşuna şahitlik ediyoruz. “Geçmişe dokunmak sorumluluk isteyen bir aksiyondu. O sorumluluğun içine ne giriyorsa onu yapmalı, geçmişte size verilen rolü oynamalıydınız…” “Bir Dünya Otobüs”te çocukluk arkadaşının düğününe gitmek zorunda kalan Kemal’in geçmişe seyahatini, gerisinde bıraktıklarıyla yüzleşmesini okuyoruz.

“Kayıp Gece”de evlat acısı çeken bir annenin trajedisini okurken hem boğazınız düğümleniyor hem karnınıza yumruk yiyorsunuz. Öykünün sonunda Özgecan Aslan’ın, Ceren Özdemir ve katledilen bayanların annelerini düşünmeden edemiyorsunuz.

Bizi zehirleyen ön yargılar

Bir yandan da insanlığı zehirleyen ön yargılarımız… “İlim İrfan”da ‘yalanlarını mesleği yaptığı’ sanılan İrfan’ın anlaşılamamasına, dünyanın en dürüst insanı olduğu hâlde maskeyle dolaşmak zorunda bırakılışına hayıflanıyoruz. “Evde” ve “Şipşak Hayri”de Yeşilçam sinemalarının ortasına düşüyoruz. Birincisinde elindeki aşkın pahasını anlayamayan, anladığında ise her şey için çok geç kalan Sinan’ın Eda’ya vedasına odaklanıyoruz. Başkasında ise fotoğrafçı Hayri’nin parasız olduğu için sevdiği kıza kavuşamamasının kıssasına ortak oluyoruz. Finalde büyük tesadüflerle kapanıyor perde.

Akyürek, çocukluk anısından yola çıkarak yazdığı “Telefondaki Kız” öyküsünde insanın içine merak duygusu salıyor. Bir yandan da Marcel Proust, Dostoyevski, Camus’ye selam gönderiyor…

“Vicdan, insanın yüreğine gizlenen bir lamba üzereydi. Ne vakit yanıp ne vakit söneceğini bilemezdiniz, bir kez yanınca da geçmiş olsun, her şeye taraf veren o olurdu...” diyor müellif “Seni Çok Özledim” isimli hikayesinde. Ankara’nın ünlü pavyonlarından birinde korumalık yapan Ali İhsan’ın insanlık imtihanından geçmesiyle gelecek ismine umutlanıyoruz. Ne de olsa, “İnsan sınanınca, şahit olunca biraz daha insan oluyordu…”

Hepimizin öyküsü var

Hayatın kırıp döktüğü insan kıssalarının içinde hayvanlara da yer açmış Engin Akyürek. Onlardan öğrenmemiz gereken hayat derslerini de tatlı tatlı veriyor: “Biz kediler her vakit keyifli olmayı başarabilen canlılarız. Hani siz insanların tabir ettiği üzere ânın içinde olma marifetini biz kediler eforsuz elde edebiliriz...” ‘Karşılaşmalar’da denildiği üzere; “Kim olursak olalım, nereden gelirsek gelelim, hepimizin bir kıssası vardı. Öykülerimiz kim olduğumuzu, yürüyüşümüzü, görünüşümüzü, en kıymetlisi de yalnızca bizim bildiğimiz, içimiz dediğimiz lakin ne olduğunu pek de bilmediğimiz o derinliği besliyor, onun nasıl olması gerektiğini belirliyordu.”