‘Paylaştığımız bu an’ Pera’da sorgulanıyor

Evrim Altuğ - Sergi, izleyiciyi Yıldız Teknik Üniversitesi Fotoğraf ve Görüntü Kısmı çıkışlı Erbaş’ı “İsimsiz” (2023) ve “Gündüz Düşleri” (2021) isimli eserleri ile karşılıyor. BaSE İstanbul 2021’de de yapıtlarını gördüğümüz Erbaş, “Yaşadığımız anıların vakitle geçirdiği değişimi gündüz görülen düşlere” benzetiyor.

‘Gerçeklik nedir?’

Yapıtlarını, etrafın etkileşimine sokarak onlara yer, vakit ve objelerin yardımı ile müdahaleler uygulayan, onları yakarak üst üste pozlayan, denize bırakıp, toprağa gömen sanatçı Umut Erbaş ayrıyeten, kavramsal çalışmalarında gönderme yaptığı muharrir Thomas de Quincey’den yola çıkarak, yazara ait şu açıklamada da bulunuyor: “İnsan beyni doğal ve kudretli bir palimpsestten diğer nedir ki? Benim beynim bu türlü bir palimpsest işte; ah okur, sizin beyniniz de bu türlü bir palimpsest. Fikirlerin, imgelerin, hislerin sonu gelmez katmanları beyninize ışık kadar yumuşak bir formda çökmüştür. Her dizi öncesinde ne var ne yoksa hepsini gömüyor görünür. Lakin aslında biri bile yok olmaz.’’

Gerçekten de Erbaş’ın çalışmaları, bilhassa dünya sinemasında izlediğimiz kimi yönetmenler ve çağdaş Türkiye fotoğrafından bazı ikon imzaları andırır bir tesir taşıyor. Erbaş’ın yapıtlarında, sözgelimi direktörler Ridley Scott (“Bıçak Sırtı”, 1983), Denis Villeneuve (“Bıçak Sırtı 2049”, 2017) ve Stanley Kubrick (“2001: Bir Uzay Destanı”, 1968) ile Chloe Zhao’yu (“Nomadland”, 2020) andırır bir atmosfer üzerimize dökülürken, birebir manevî yoğunluk izleyiciye Jak Baruh, Murat Germen, Laleper Aytek, Saygun Dura ve Orhan Cem Çetin üzere objektiflerin nev-i kadrajına münhasır evrenlerine de selâm verir üzere duruyor. 

Sanatçı Enis Malik, insan-doğa çelişkisini husus ediniyor.

Aynı gizem yoldaşlığı, tartıyla standın alt katında izlediğimiz Enis Malik Duran’ın çalışmalarında da hissedilebiliyor. Duran, stantta yağlı boya ve ahşap üzeri teknik ile beton üzerine çukur baskı yapıtlarını bir ortaya taşıyor. Sanatkarın imge ve vakit ile yer arasına ‘ektiği’ manyetizmaya izleyiciyi yoğunlaştıran bu yapıtları, bellekteki ‘fenomen’leri coğrafik karşılıklarıyla kesiştiren, hem teknik ve hem de kavramsal bağlamda ‘araştırmacı’ bir hal ortaya koyuyor. Sanatçı, yapıtlarında ‘meta-coğrafya’ ve ‘siyasallaşmış topografya’ üzere ögelere odaklanırken ‘hiçbir yerde’ olmanın özgür suretini nasıl tabir edebileceği üzere, aşkın bir idealin peşine mümkün mertebe sabır ve sadelik ile gitmeyi seçiyor. 

Yine, ArtOn’daki “Paylaştığımız Bu An”a dair standın üçüncü imzası ise heykeltıraş Tansu Kırcı oluyor. Stantta “İsimsiz” üç mermer çalışmasını izlediğimiz Kırcı, çalışmalarının temelini özellikle arkeoloji biliminin günümüze sevk ettiği akademik, sosyolojik ve estetik ‘buluntular’ın insanlık hafızasına aktardığı yaratıcı kuşkudan alıyor. Kırcı’nın yapıtları, mimari bilgileriyle sanat ve arkeoloji tarihine mal olmuş ‘antik cüsse’lere farklı ebatlar ve özüne sadık malzeme eşliğinde, buluntunun kendisine de yabancılaşmayı dener bir deneysellikle bakmaya cüret ediyor.

Pera’da “Paylaştığımız Bu An” özelinde izlediğimiz bu genç adamların üçü de, kendilerini sanat anlayışları ve pratiklerinde ‘kaybederek’ bulma yolunda farklı güzergâh ve araçlar seçseler de izleyenlere anılar, bilgiler, tarihi ve geleceğin yaratıcı tekinsizliğine dair bakir alternatifler vadediyor. 

Umut Erbaş’ın işleri sinemadan ikon imzaları andıran tesire sahip.