Mısır dekorunda trajik aşk üçgeni

MÜJDE IŞIL- Bu sene 14.sü gerçekleştirilen Milletlerarası İstanbul Opera Şenliği, “Aida” operası ile sona erdi. Aslında sona erdi yerine ihtişamlı bir temsil ile gelecek seneye şık bir kapı açtı diyebiliriz. Ankara ve İstanbul Devlet Opera ve Balesi Müdürlükleri’nin ortak sahneledikleri ve Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü’nün en büyük yapımlarından biri olan, İtalyan bestekar Giuseppe Verdi’nin “Aida” operası seyircileri büyülü bir seyahate çıkardı. Yapıtı ünlü İtalyan rejisör Vincenzo Grisostomi Travaglini sahneye koydu. Orkestra Şefi İbrahim Yazıcı idaresindeki İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestrası’na Koro Şefi Paolo Villa idaresindeki Ankara Devlet Opera ve Balesi ile İDOB Korosu eşlik etti.

“Aida”, Verdi’nin sanat ömrünün doruğunda bulunduğu yani 1870’lerin başındaki en değerli yapıtlarından. Yapıtın serüveni Mısır Hidivi İsmail Paşa’nın, Süveyş Kanalı’nın açılışı için yeni bir opera sipariş etmesiyle başlıyor. Açılış farklı bir yapıtla yapılıyor lakin Verdi, vakti vaktinde kendisine yapılan bu teklifi aklının bir kenarında tutuyor daima. Bir mühlet sonra Paris’e yaptığı bir ziyarette kulağına bir haber çalınıyor. Ünlü Mısırbilimci François Auguste Ferdinand Mariette, Mısır’daki hafriyatlarda bir aşk faciasının yazılı olduğu tabletler bulmuştur. Verdi’nin “Aida”sı işte bu fikirle ortaya çıkıyor, 1871’deki birinci temsilini de Kahire’de yani tabletlerin ve orada yazılı aşk trajedisinin coğrafyasında yapıyor.

Temelde bir aşk üçgenini anlatıyor “Aida”. Operaya ismini veren Aida, Habeş Kralı’nın kızı ancak Mısır firavunun kızı Amneris’in kölesi olmuş. Mısır ordusunun kumandanı Radames Aida’ya âşık, Amneris ise Radames’e… Mısır ile Habeşistan ortasındaki savaş, Aida ve Radames’in de yazgısını etkiliyor.

Operalarda dekor her vakit gösterişlidir genelde lakin kelam konusu “Aida” ise yapım başka bir itina ve görkem gerektirir. Antik Mısır’ı sahnede canlandırmak dekor ve kostümüyle çok meşakkatli olsa da birebir oranda temsilin tesirini hayli yükseltiyor. “Aida” operası bunun hakkını ziyadesiyle veriyor. Mısır’ın ihtişamını yansıtan devasa dekorlar, sanatkarların rolleriyle bütünleşen süper kostümleri, aryalar üzere etkiliyor seyirciyi. Hülasa Mısır’a vakitte seyahat yapıyoruz bu sayede. Kısım ortalarında sahnede açılan ince perde gerisinden dekor değişimini takip etmek bile çok keyif veriyor. Dekor dizaynında Özgür Usta’yı ve kostüm dizaynında Savaş Camgöz ve Gürcan Kubilay’ı kutlamak gerek.

“La Traviata”da olduğu üzere lakin ondan daha fazla opera içine bale kısımları yerleştirme fikri de güzel sonuç vermiş “Aida”da. Çocuk ve gençlerden konseyi topluluğun dansları bir yandan genç sanatkarlar için verimli bir tecrübe alanı oluştururken bir yandan da estetik açından opera ile uyumlu bir bütünlük sağlamış.

“Aida” operası AKM’nin açılışının ardından de sahnelenmişti. Ve o temsilde Radames’e Murat Karahan harika formda hayat vermişti. Şenlikte izlediğimiz temsilde ise o rolü Efe Kışlalı, Aida’yı Cihan Ekşi canlandırıyor. İkisi de sesleriyle seyirciyi büyülüyor. Lakin Jaklin Çarkçı’nın Amneris performansı öteki bir düzeyde. Çarkçı yalnızca sesiyle değil, oyunculuğuyla da karakterinin her ruh hâlini yansıtmayı başarıyor. Acı dolu lakin huzurlu finaliyle ünlü “Aida”yı yeni dönemde kesinlikle izleyin.

Alkış hem ödül hem sorun

Genelde her opera temsilinde rastladığımız bir seyirci refleksi, “Aida”da epey fazlaydı. Seyirci müzik bitmeden alkış yapıyor ve bu nedenle sanatkarın konsantrasyonu dağılabiliyor hem de müziğin devamı alkış sesinden duyulmuyor. Elbette her operayı ve aryalarını ezbere bilemeyiz fakat müziğin ritmini hissedebiliriz. Sahnedeki inanılmaz performansların heyecanına rağmen alkış için çabuk etmemek en düzgünü. Bir de temsil bitiminde takım seyirciyi selamlarken salonu terk etmekte de tez edilmese keşke… Salondaki seyirci için de sahnedeki işçiler için de beğenilen bir manzara olmuyor. İlla ayakta alkışlamak zorunlu değil lakin en azından dünyamızı güzelleştiren yapıtlara ve ona hayat verenlere bu türlü özensizce veda etmeyelim.