İnsanlığın yıldız haritası

Evrim Altuğ- İstanbul Tepebaşı’ndaki Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi, İspanyol çağdaş fotoğraf sanatkarı Isabel Munoz imzasıyla 17 Eylül’e kadar sürecek yeni standıyla, dünyada daha evvel görülmemiş, dünya kültür hafızasını baştan çıkaran 12 bin yıllık “Yeni Bir Hikâye”yi anlatıyor.

Küratör François Cheval imzasını taşıyan stant, Munoz’un UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan Şanlıurfa Taş Tepeler’deki Göbeklitepe ve Karahantepe’de, bölgenin insanlık ve tabiat karakterine ağır empati ile Türkiye’den mahallî malzemeyle ürettiği fotoğrafların yanı sıra görüntü düzenlemeler ve dijital sanat yapıtlarını kapsıyor.  Dün sabah basın karşısına çıkan Munoz’a nazaran stant ”Bir arkeoloji standı olmaktan fazla bir insan, kadim uygarlıklar ve cihan sergisi” olma özelliği taşıyor.

Prado Müzesi’nin “yaşayan en yeterli 12 çağdaş fotoğrafçı” ortasında gösterdiği Munoz, stant için Türk ve İslâm kültür birikimine iz bırakan “Hüsn-ü Hat” geleneğine gönderme yaparak, Karahantepe üzere noktalarda tespit ettiği kültür izlerini, cam üzerine ultraviolet baskı ve 24 karat altın varak eserler eşliğinde de sergiliyor.

Şanlıurfa kazılarını 1990’lı yıllardan bu yana izlediğini söyleyen Cheval ise sergi için “Hep atalarımızla konuştuk, yuvarlaklar, yıldızlardan faydalandık” diyor ve bir bakıma “devamlılık ile ilgili bir deneme” olduğunun da altını çiziyor. Cheval: “Biz, insan olarak yaklaşık 14 bin yıl evvelce beri yıldızlara bakıyor ve her vakit yıldızları bir imge hâline getiriyoruz. Burada, aslında bir uğraş değil ancak, ömür ve vefat ortasında bir istikrar var. Ömür her gün birçoğumuz için çok sıkıntı olabiliyor. Bu stanttaki rastgele bir karenin önünde beş dakika durabiliyorsak, bizim için temelinde değerli olan budur. Bizden olmayanlar hakkında bir şeyler düşünebiliyorsak, bizim için hoş, değerli olan budur..”

Boğa güreşinin merkezi

“Yeni Bir Hikâye” standı için ‘uzun pozlama’yı tercih ederek, hiç yapay ışık kullanmayan Isabel Munoz, fotoğrafçılığını bu stant aracılığı ile ‘onlar ve biz arasında’ bir köprü oluşturabilmek ismine değerlendirdiğini belirtiyor. Türkiye topraklarında baskı yaparken, İspanya topraklarından da faydalandığından kelam eden sanatçı, bu dünya mirasının yaratıcılarının, günümüz insanları üzerini açmak suretiyle tekrar keşfedilmek üzere bıraktıklarından heyecanla kelam ediyor.  Geçmişteki sanatçı ve tasarımcıların bir bakıma günümüze bir yazı biçimi de bıraktıklarından kelam eden Munoz, Pera Müzesi’nde yer alan standın üst katında, 12 kadraj ile 12 yıldızı sembolize eden bir yerleştirme ortaya koyduklarını anlatıyor. Yıldızların, rüzgârların, toprağın ve taşın refakatinde, fotoğrafçılığın da temeline işaret ettiklerini aktaran  Munoz, toplantıda çok farklı bir paylaşımda da bulunuyor: “Sayburç’ta, stantta de göreceğimiz değişik bir yapıt var. Biz biliyoruz ki, boğa güreşinin merkezi İspanya’dır. Hayır… Sayburç! Yeniden stantta, Karahantepe’de bulunan birinci insan kafatasıyla ilgil bir manzara de bulunuyor. Ben, kemikleri araştırırken bir ‘otoportre’ ortaya koyabilmek adına beynimin EEG imgesini, bu taşın üzerine yansıttım. İstedim ki ben de göçüp gittiğimde, bir iz yaratabilelim. Zaten burada mümkün olduğunca, onlara yaklaşmaya çalışıyoruz. Burada çeşitli sütun yerleştirmeleriyle sudaki yansımaları, ateşi, şimşeği yansıtmaya çalıştık. Tıpkı vakitte biz, mimarlar ve arkeologların hislerine da tercüman olmak istedik. Bu hususta özel bir paylaşımda da bulunmak istiyorum. Bu stant nedeniyle Pera Müzesi’nde bugün saat 14.00’de memleketler arası arkeologlar ile düzenlenecek fiyatsız seminere katılan ve Cantabria Paleontoloji Mağaraları Yöneticisi ve Mimar, İspanyol arkeologlardan biri, Roberto Ontanon, bana ‘Bu bölge çok değerli, çünkü burada yaşayanlar, zelzeleler hakkında bilgileri olduğu için bu kusursuz yerleri inşa edebilmişler’ demişti.”

“Picasso’yu, Dali’yi görür üzere hissettim”

Munoz, standa damga vuran “Tepetype” üretim tekniği hakkında ise, şu ayrıntıları veriyor: “Sulu boya kâğıdı kullanıyoruz. Platin baskı üzerine bir yapışkan ile, toprağı ‘blender’dan geçiriyoruz. Bu yörede çok beyaz bir toprak var. Üç, dört serigrafi yapıyoruz. Kuruduktan sonra, burada, bir halde baskı yapıyoruz. İki üç kat uygulama yaptıktan sonra, yüzey oluşunca, tekrar dijital baskı makinesi kullanıyor ve iki, dört renk ekliyoruz. İstediğimiz şeye ulaşıyoruz…”

Munoz, Göbeklitepe ve etrafında şahit olduğu yapıtlarda karşılaştığı tabiat, insan ve hayvan soyutlamalarının çağdaş sanatla ilgisine dair bir soru üzerine ise, şu karşılığı veriyor: “Burada, bu kültür mirasında gezerken, bir Picasso, bir Dali’yi, çağdaş çağdaş sanatkarları tekrar görür üzere hissettim. Bu, 12 bin yıl evvel yapılmış olmasına karşın son derece çağdaş görünüyordu. Picasso’nun başyapıtı “La Guernica”yı düşündüm. Eminim, Picasso burada kimi şeyleri görse bayılırdı. Burada aklıma ayrıyeten, bir öteki pahalı isim Antoni Gaudi de geliyor. Bizler hepimiz, vakit çok geçmiş diye düşünüyoruz; ancak ortada duygusal bağlar var. Göbeklitepe, Sayruç’ta, Karahan’da bunları görebiliyoruz. Bu ‘Yeni Hikâye’de ben mümkün olduğunca, orada neler olduğunu yorumlamaya çalıştım. Oradaki sanatkarlar, neler düşünüyordu, onları yansıtarak bir köprü misyonu görmeye çalıştım. İmgeyi tamamlayacak olan ise, izleyicinin ta kendisidir.”