Geleneksel kilime ‘bilimsel’ dokunuş

SERAY ŞAHİNLER- Binlerce yıldır en hoş motiflerin hayat bulduğu, klâsik anlayışın esaslı örneklerinden biri dokumalar, kilimler… Kilimleri, klasik form ve desenlerinden uzaklaştırarak vakit, yer ve boyut manasında özgürleştiren sanatçı Belkıs Balpınar, kilimin öngörülen teknik ve desenlerini sanatıyla tekrar yorumluyor.

Türkiye’de birinci kez klasik kilim dokuma tekniğini aktüel sanatla buluşturan sanatkarın, kendine has dokuma tekniği ile fizik ve astronomiyi bir ortaya getirdiği yeni standı “Relative Points of View” şu sıralar Almanya’daki sanatseverlerle buluşuyor. Anna Laudel Düsseldorf’ta 6 Ekim’e kadar görülebilecek stantta birebir zamanda sanatçının Einstein’ın görelilik teorisi ve astrofiziğe olan merakından beslenen, optik yanılsamalar üzerine yaptığı keşifleri yansıtan son periyot çalışmaları yer alıyor. Balpınar ile sergiyi ve yeni işlerini konuştuk

*“Relative Points of View” de neler bekliyor sanatseverleri?

Bu yıl içinde ortaya çıkan yeni çalışmalarım birinci kere Anna Laudel Düsseldorf’ta sergileniyor. Son çalışmalarımda, baktığımız bir şeyin o anda bulunduğumuz noktaya nazaran değişim gösterdiğini minimalist bir anlayışla yansıtmaya çalışıyorum.

*Sergide Einstein’ın görelilik teorisi ve astrofiziğe olan merakına da referans veriyorsunuz. Klâsik anlayış ve bilim ortasındaki bağlantı etkileyici geliyor…

Bakış açılarımıza nazaran değişen izafî düzlemler daima ilgimi çekmiştir. 2005’te “Göreceli Düzlemler” isimli bir stant açmıştım. Göreceli düzlemleri yansıtmak istememde Einstein’in görelilik kuramından esinlendiğimi kabul etmem gerekir. Vakit, uzam ve suratı bir düzlem üzerinde tabir edebilmiş olması beni iki boyutlu düzlemde üç boyutlu imgeler çizmeye yönlendirmiştir. Son çalışmalarımda, desen etrafında dokunmamış kısımlar bırakarak ışığın iplerin ardına vurduğunda oluşan gölgeler ile imaj olarak dördüncü bir boyut katabilmiş olmayı umuyorum.

*Kilim ile tanışmanız ve sanatınızı bunun üzerinden “dokumanız” nasıl bir süreçti?

Güzel Sanatlar Akademisi eğitimim sırasında Sümerbank’tan burs almıştım. Mezun olunca Sümerbank beni Türkiye’deki halı-kilim bölgelerine gönderdi ve araştırmacı olarak çalıştım. Anadolu camilerindeki halı ve kilimleri görünce Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne müze kurma teklifi ile gittim, müzelerin kuruluşundan sonra katalogları da yayımlandı. Müze çalışmalarımdan sonra evvelce yeniye ‘çağdaş’ bir dönüş yaptım. 1986’da kendi dizaynlarımı kilim olarak dokutmak istedim. Kilim dokuması ile başladım lakin artık ortaya çıkan işler kilim değil, hatta vakitle dokuma tekniği kullanılan kısımlar bile çok azaldı. Rastlantısal başladı ve vakitle merakımı yansıtacak formda gelişti.

“Anadolu’nun binlerce yetenekli eli”

*Dokuma, kilim sanatında birinci akla gelen sanatçı sizsiniz. Sanat seyrinize baktığınızda dokumayla olan ilginizde bir değişim, dönüşüm oldu mu?

Son çalışmalarımda dokunmuş desen alanları gitgide azaldı. Ömürde bile minimalist görüş ile daha az tüketmek daha ‘sade’, ‘az ve öz’ yaşamaktan yanayım. ‘Kilim sanatı’ deyince Anadolu’daki isimsiz binlerce dokuyucunun yetenekli elleri aklımıza gelmeli. Benim çalışmalarım Anadolu kilim dokumasından esinlenerek ‘çözgüler’ üzerinde uzamdaki izafî düzlemleri ima eden imajların dokuma ile  tabir edilmesidir. Ayrıyeten çalışmalarımı büyük bir titizlikle dokuyan yetenekli dokuyucu Fatma Arıca’yı da anmadan geçemeyeceğim. Yıllar içinde birbirimize çok şey öğrettik, öğrendik.