Fotoğrafın ardındaki gerçeklik

SERAY ŞAHİNLER- Ahmet Elhan’ın, sanat direktörlüğünü Döne Otyam’ın üstlendiği, İzmir’deki Club Marvy’nin multidisipliner sanat alanı Atelier Marvy’de açılan yeni standı “Yerler”, yeri binlerce bileşenine ayırıp birleştirerek her mozaikteki kesimin biriciklik hâliyle, bütünün yapısına odaklanıyor. Bunu yaparken gerçeklik kavramını da tartışmaya açıyor. “Yerler”, uzun vakittir sorguladığımız gerçeklik ve görme biçimlerine referans veren bir stant. Stantta karşımıza çıkan sabit yerlerdeki her bir kare, tek tek çekilmiş; bir ortaya getirildiğinde ise her biri kendi perspektifine sahip olduğu hâlde ortaya ‘görülmeyen’ bir gerçekliği koyuyor.

Yeni bir ideoloji 

Gerçeklik ve yanılsama hâlinin oluşturduğu ikilem, üç boyutlu yerde bir illüzyon yaratarak fotoğrafın aktardığı gerçeği kabullenişimizi sorguluyor. Elhan, “Fotoğraf bizi ikna etmek üzerine kurgulanmış bir aygıt. Birçok hususta da bir metafordur. ‘Şimdi bunları bırakalım gerçeğin bir fotoğrafını çekelim’ diye laflar duyarız. Yani fotoğraf, objektif olduğunu, bir obje olduğunu ve gerçeğin yüzünü göstereceğini tez eden bir ideolojinin eseridir. Bunun bir öncesi fotoğraftır. Her hâkim ideoloji, kendine ilişkin bir görsel amblem üretir. Onun bir öncesi de ikonalar ve minyatürlerdir. Bu anlatım biçimleriyle kendi ideolojilerini amblemleştirirler. Yeni devrin ideolojisi ise yapay zekâdır. Burada dikkat çeken husus şudur; hepsi inatla insan bakışını yakalamaya ve onu yine sunmaya çalışıyor. Bunu yaparken de gerçeği kendi istediği üzere eğip bükmeye çalışıyor. İnsanlarda ‘Bunu bu kadar nasıl gerçekçi yapabiliyor’ diye şaşkınlık yaratıyor. Aslında gerçek değil gerçekçi yapıyor. Gerçekçiliğin ne olduğunu, büsbütün yapay bir şey olduğunu kavrarsak ona o biçimde bakarız. Bu, kötü demek değildir lakin ne olduğunu anlamak gerekir” diyor.

Sanatçı, stantta yer alan “Evin F Hâli”nden “Stadyumlar”a kadar gerçekliğin bir öteki tezahürü olarak karşıt köşeleri bulmaya çalışıyor. Kendi tabiriyle bir tez değil, form ve biçim çıkarıyor. İçeriğin biçimde olabileceğine vurgu yaparak biçimi bulduğunda, daha evvel bilinmeyen bir içeriği de keşfediyor. Bir programda üretilmiş ‘seçenekleri’ bir ortaya getirmiyor, birbirinden bağımsız kareler üretiyor. Elhan bu tercihi “İnsanlar bu fotoğraflara baktıkları vakit bir program tarafından üretildiğini zannederler ancak programlar kusursuz üretim yapar. Dikkat ederseniz burada bir sürü kusur görürsünüz; yandakini taklit eder, renkler karışır. Hiçbirine müdahale etmiyorum. Her bir kare kendi gerçekliği içinde rengini buluyor” kelamlarıyla açıklıyor.

Ahmet Elhan’ın fotoğrafın geçmişi ve bugünü üzerinden bir öteki kelam söylediği “Yerüstünden Notlar III” standı ise şu sıralar İstanbul’daki Meskenin Sanat Galerisi’nde ziyaret edilebilir. Elhan yeniden bir öteki gerçekliğe, “Kutsal Aile” serisi üzerinden bakıyor ve aile kavramını çağdaş çağın ailelerinin fotoğrafları üzerinden tenkide açıyor. Elhan kimi vakit aristokrat kimi vakit da burjuva aile fotoğraflarında figürlerin yüzlerini çeşitli objelerin ardına saklayıp bulundukları yeri dönüştürerek bu eleştiriyi kendi görsel lisanıyla izleyiciye sunuyor. “Kutsal İttifak” serisini ise özgürlük, insan hakları, sekülerleşme üzere temel kavramların karşısında konumlanan 19. YY monarşik birlikleri temeline oturtan Elhan, iki dünya savaşı ortası periyodun siyasi, askeri ve dini ittifaklarını tartışıyor.

Her iki stant 16 Temmuz’a kadar ziyarete açık olacak.